Trong bài phát biểu tối 24.2, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte cho hay ông muốn nghe quan điểm của người dân Philippines về Thỏa thuận Lực lượng thăm viếng (VFA) với Mỹ vì ông không thể quyết định liệu “hủy bỏ hay thay đổi” thỏa thuận song phương này, theo tờ Philippine Daily Inquirer.
Trong khi đó, vào ngày 12.2, theo sau các cuộc đối thoại gần đây nhằm hướng tới một VFA mới giữa hai nước, ông Duterte báo với phía Mỹ rằng nếu muốn có một thỏa thuận, nước này “phải trả tiền”. “Đó là trách nhiệm chung nhưng việc chia sẻ trách nhiệm của quý vị không phải là miễn phí”, Tổng thống Duterte nhấn mạnh. Tuyên bố này được cho nhắm vào Washington, nhưng được đưa ra trong một bài phát biểu trước binh sĩ Philippines, theo tờ South China Morning Post (SCMP).
Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte REUTERS
Tổng thống Duterte biện hộ cho yêu cầu trên bằng cách nói rằng Philippines là quốc gia khu vực gần “nơi chiến tranh nhất” và “tiền đồn thuận lợi nhất [cho các lực lượng Mỹ] sẽ là Philippines”. Đánh giá của ông Duterte dường như ám chỉ tranh chấp chủ quyền giữa Trung Quốc và một số nước Đông Nam Á khác ở Biển Đông.
Ba ngày sau đó, phát ngôn viên Harry Roque của Tổng thống Duterte cung cấp chi tiết về yêu cầu trên, nói rằng viện trợ của Mỹ dành cho Philippines nên gần đạt con số 16,4 tỉ USD mà Mỹ đã cấp cho Pakistan từ năm 2002-2017, hơn là con số 3,9 tỉ USD Manila thực tế nhận được trong cùng thời gian. Ông Roque cho biết thêm ông đưa ra các con số như trên từ một nghiên cứu năm 2018 của tổ chức Stimson Center ở thủ đô Washington D.C về việc Mỹ tài trợ chống chủ nghĩa khủng bố. “Tại sao chúng ta không tính tiền họ để chúng ta có tiền chi cho việc ứng phó Covid-19, cho việc chăm sóc sức khỏe và cho việc lập hệ thống tưới tiêu miễn phí”, ông Roque nhấn mạnh.
“Như chúng ta đang tống tiền họ”
Ông Roque khẳng định yêu cầu Mỹ tăng viện trợ để có được VFA mới “không phải là tống tiền”. Trong khi đó, Phó tổng thống Philippines Leni Robredo nhận định những ngôn từ của Tổng thống Duterte về VFA đang “gây rối, như chúng ta đang tống tiền họ”. Bà Robredo cho biết thêm: “Đối với tôi, khi chúng ta nói chúng ta không muốn khôi phục VFA, thì chúng ta nên đưa ra các lý do. Chúng ta hãy cho [Mỹ] thấy tại sao thỏa thuận không có lợi cho chúng ta. Tiền không phải là yếu tố để xem xét”.
Tương tự, Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng Thượng viện Philippines Panfilo Lacson cho rằng Tổng thống Duterte “có thể tạo ra cảm giác rằng Philippines là quốc gia của những người tống tiền khi ngày càng có thái độ yêu cầu bồi thường từ một đồng minh lâu năm”. Đáp lại, Tổng thống Duterte chỉ trích Phó tổng thống Robredo và ông Lacson “không biết gì”. Việc Tổng thống Duterte không ủng hộ VFA được nhiều người xem là một phần trong động thái lớn hơn của nhà lãnh đạo Philippines là hướng về phía Trung Quốc và tránh xa đồng minh Mỹ, theo SCMP.
VFA, được ký vào năm 1998, cho phép hàng ngàn binh sĩ Mỹ đóng trú luân phiên ở Philippines để tham gia các cuộc tập trận quân sự REUTERS
Philippines và Mỹ ký VFA vào năm 1998. Thỏa thuận cho phép binh sĩ Mỹ đóng trú luân phiên ở Philippines để tham gia các cuộc tập trận quân sự và chiến dịch hỗ trợ nhân đạo. Mỹ xem VFA là cần thiết cho việc điều các lực lượng đến Philippines nhằm củng cố Hiệp ước phòng thủ chung mà hai nước đã ký vào năm 1951. Mỹ hiện có chưa tới 200 quân nhân đóng trú ở Philippines, chủ yếu tham gia các chiến dịch chống khủng bố.
Tuy nhiên, vào ngày 23.1.2020, ông Duterte cảnh báo Mỹ có một tháng để khôi phục thị thực cho thượng nghị sĩ Philippines Bato dela Rosa, nếu không ông sẽ hủy bỏ VFA. Đến tháng 2.2020, ông Duterte đã chỉ đạo thư ký Văn phòng tổng thống Salvador Medialdea yêu cầu Bộ Ngoại giao nước này gửi thông báo chính thức hủy VFA với Mỹ, dù sau đó tạm dừng quyết định hủy VFA 2 lần.